Wat heeft een kerstboom met kerst te maken?
Eigenlijk heeft een kerstboom helemaal niets met kerst te maken. Toch zetten we elk jaar massaal kerstbomen op in huis. Waarom dat is? Daarover verschillen de verhalen. De meeste mensen zijn het erover eens dat de Germanen er ooit mee begonnen zijn, tijdens het vieren van het midwinterfeest. Daarna heeft het echter nog vele eeuwen geduurd voordat we de kerstboom in de huidige vorm tegenkomen.
Wie heeft de kerstboom dan verzonnen en waarom zetten we een kerstboom op met kerst? Lees verder en wij beantwoorden alle vragen over de oorsprong van de kerstboom.
Waarom een kerstboom met kerst?
In de christelijke traditie zet men een kerstboom op met kerst, omdat de driehoekige vorm doet denken aan de heilige drie eenheid van de vader, de zoon en de heilige geest. In landen als Polen en Oekraïne werd de kerstboom ook wel op de kop gehangen, zodat het leek op het kruis van Jezus.
Maar eigenlijk gaat het gebruik van een kerstboom veel verder terug. De Germanen vierden het midwinterfeest op de kortste dag van het jaar, waarbij de donkere dagen werden verjaagd en tegelijk het nieuwe leven werd gevierd. Hierbij namen bomen die het hele jaar groen blijven, zoals de spar, een speciale plek in. Ze versierden deze bomen en hingen de groene takken in huis. In de 16e eeuw werden de twee tradities van het feest van het licht en de geboorte van Jezus aan elkaar gekoppeld. Beide symboliseren immers een nieuw begin. Sindsdien vieren we voornamelijk kerst, maar de kerstboom is ook gebleven.
Wie heeft de kerstboom bedacht?
Het idee van de kerstboom komt dus waarschijnlijk van de Germanen. Toch duurde het nog wel even voordat we de kerstboom zoals jij en ik hem kennen ontstond. De eerste versierde kerstbomen werden gedocumenteerd rond 1600 in de Elzas, Duitsland. Hier werden op de markten tijdens de kerstperiode sparren versierd met appels en noten. Let wel, een kerstboom is namelijk een spar en geen dennenboom. Het is niet zo dat mensen daarna massaal een boom in huis zetten, daar gingen nog heel wat jaren overheen. Vanaf ongeveer 1800 haalden de adellijke stand de bomen naar binnen en versierde ze met appels, papieren bloemen en snoep.
Christendom en de kerstboom
Toch is deze traditie niet zonder slag of stoot in onze woonkamer terecht gekomen. De katholieken vonden dat de kerstboom niet bij het kerstfeest hoorde. Het kerstfeest diende sober te zijn en een frivool versierde boom leidt alleen maar af van waar het kerstfeest over gaat: de geboorte van Jezus. Het waren de protestanten die de kerstboom omarmden en uiteindelijk naar Nederland haalden. Zij zetten versierde sparren in hun zondagsscholen neer, waardoor ook armere gezinnen met de kerstboom in aanraking kwamen. Het was pas na de tweede wereldoorlog dat het voor iedereen in Nederland betaalbaar werd om een kerstboom in huis te zetten. Tegenwoordig is een kerstboom niet meer weg te denken en is (bijna) elke woonkamer rijkelijk versierd tijdens kerst.
Waarom een kerstboom versieren?
Ook het versieren van een kerstboom is bij de Germanen begonnen. Tijdens het midwinterfeest versierden ze de nog groene bomen of hingen te takken in huis. Deze versieringen van appels en slingers moesten de boomgeesten gunstig stemmen en zorgen voor vruchtbaarheid in het nieuwe jaar. Ook werden er offers gebracht, wat lijkt op de cadeautjes die wij nu onder de boom leggen. Daarnaast hadden ze de Joel kaars. Hiermee vereerden ze de geboorte van de zon en de kaars moest de zon aanmoedigen om de aarde te verwarmen.
Moderne kerstboomversiering
Nadat de kerstboom door het christendom geaccepteerd was, veranderen ook de versieringen. Eerst waren dit nog allemaal lekkernijen zoals gebakjes en snoepjes, maar ook gekleurde papiertjes en slingers. Hoe meer de kerstboom gemeengoed werd, hoe meer versiering er toegevoegd werden. Zo kwamen er later ook engelenhaar en nog later kerstballen bij. Door de opkomst van het glasblazen werden de vruchten in de boom vervangen door glazen versies. De piek aan de top van de boom was eerst ook wel een ster en stond voor de ster die de drie koningen naar Jezus leidde. Ook de kaarsen zijn door het christendom overgenomen. Deze lichtjes symboliseren nieuw leven. Tegenwoordig doen we kerstverlichting in de boom, voornamelijk ook met het oog op brandveiligheid.
Origineel was het versieren van de kerstboom dus een manier om de geesten en goden gunstig gezind te stellen. Tegenwoordig versieren we de boom voornamelijk naar christelijke gewoonten, met nog wat Germaanse invloeden.
Kerstboom kopen
Een kerstboom hoeft ook allang niet meer een echte spar te zijn. Ook kerstbomen van hout of kunstkerstbomen zien we tegenwoordig veel terug. Wat echt niet kan ontbreken deze donkere dagen voor kerst is de kerstverlichting en vrolijke kerstversiering.